Globalno posmatrano, ukupan obrt u industriji građevinarstva iznosi oko 3.200 milijardi dolara godišnje, što je čini veoma atraktivnom za strukture organizovanog kriminala. Kada je Crna Gora u pitanju, u velikom dijelu javnosti postoji bojazan da se novac iznijet u toku tranzicije vraća i pere kroz izgradnju objekata od strane “pobjednika” tranzicije. To je ujedno i razlog što se malo ko usuđuje da govori o korupciji u građevinarstvu.
Posljednjih godina, izgradnja stambeno-poslovnih objekata u Crnoj Gori je u ekspanziji: višespratnice se uglavnom grade bez građevinske dozvole i useljavaju bez upotrebne dozvole, nelegalna gradnja značajno smanjuje turističke potencijale i otežava njihovu valorizaciju. Zvanični podaci se ne objavljuju, ali se procjenjuje da je u posljednjoj deceniji oko 80% objekata nelegalno sagrađeno.
Po pravilu, u građevinskoj industriji tržište ne predstavlja regulativni mehanizam koji obezbjeđuje kvalitet, već država mora uspostaviti snažnu kontrolu kako bi osigurala poštovanje standarda. U slučaju Crne Gore, evidentno je da sama država kreira i podstiče nelegalnu gradnju priključivanjem objekata na tehničku infrastrukturu, legalizacijom kroz izmjene i dopune planskih dokumenata i selektivnom primjenom propisa
Nejasnoće i nepreciznosti u zakonodavstvu i široko postavljena diskreciona ovlašćenja institucionalizuju korupciju kao najefikasniji način poslovanja u urbanizmu. Proces planiranja i uređenja prostora je suštinski kontrolisan od strane klanova koji imaju neosporan uticaj na donosioce odluka na najvišem nivou. Netransparentnost procesa, uz nepostojanje javne kontrole rada institucija i individualne odgovornosti, pogoduje jačanju neformalnih centara moći i nesmetanom ostvarivanju njihovih interesa, ponekad i po cijenu flagrantnog kršenja ljudskih prava.
Nizom primjera koji ilustruju stanje u Crnoj Gori, studija ima za cilj da ukaže na uzroke, posljedice i moguće oblike korupcije u planiranju i uređenju prostora. Obrađene su sljedeće tematske cjeline: proces izrade planova; izdavanje građevinskih i upotrebnih dozvola; izgradnja i rekonstrukcija objekata; prodaja; kupovina i zamjena gradskog građevinskog zemljišta; nelegalna gradnja; organizovani kriminal i pranje novca u urbanizmu.
Ova publikacija je predstavljena na 58-oj godišnjoj Konferenciji Ujedinjenih Nacija (UN), koja prethodi Generalnoj Skupštini UN-a. Bazirana je na istraživanjima sprovedenim u toku 2004. i 2005. godine u okviru projekata koje su finansirali Program za razvoj Ujedinjenih nacija (UNDP), USAID/ORT i Balkan Trust Fund for Democracy, pri čemu je veći dio istraživanja sproveden volonterski.
Nadamo se da će studija doprinijeti jačanju svijesti o značaju borbe protiv korupcije u urbanizmu i biti dobra polazna osnova nadležnim organima da sankcionišu postojeće slučajeve i preduprijede buduće.
